Kio determinis la finon de la romia imperio? Se legi ajnan libron pri historio, la respondo estas, ke kulpis la barbaraj invadoj. Sed verŝajne piednoto, aŭ pli ampleksa aldono, estos baldaŭ bezonata: Esploro lastatempe eldonita en la scienca revuo Nature fakte asertas, ke la barbaroj ne agis solaj. Ili ricevis rimarkindan eksteran helpon, konsistantan el tuta serio de naturaj katastrofoj, kiujn malbridis fortaj vulkanaj erupcioj. Tiuj kaŭzis malfavorajn veterkondiĉojn, malsaton, epidemiojn, kiuj faligis imperion jam malstabilan.

Kiel la studo montras, 15 el la 16 plej varmaj someroj okazintaj inter 500 a.K. kaj 1000 p.K. antaŭis notindaj erupcioj. Aliflanke, kvar el la plej malvarmaj someroj en la sama periodo venis tuj post erupcioj. Oni atingis tiujn konkludojn danke al la eltirado – en Gronlando kaj Antarkto – kaj la posta analizado de pli ol dudek glaciaj cilindroj. Tio fortigas la sciencan teorion, kiu vidas ligitecon inter vulkana aktiveco kaj klimata ŝanĝiĝo. Oni multe diskutas pri la origino kaj la konsekvencoj de la ŝajne eksterordinaraj klimatŝanĝiĝoj.

La cetero de la artikolo estas konsultebla en la sekcio por abonantoj.

Roberto PIGRO

redaktoro de la rubriko „Scienco” kaj ofta kunverkanto

Tiu ĉi artikolo povas esti libere kopiita aŭ tradukita por nekomercaj celoj, se oni mencias la fonton: Artikolo de Roberto Pigro el MONATO (www.monato.be).

Lasta adapto de tiu ĉi paĝo: 2023-03-28